Το Δίκαιο του Διαστήματος ή του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος
Το Δίκαιο του διαστήματος είναι ένας νεοσύστατος
σχετικά κλάδος του Διεθνούς Δικαίου που βρίσκεται ακόμη σε στάδιο διαμόρφωσης.
Ο κλάδος αυτός περιλαμβάνει το σύνολο των νομικών εκείνων κανόνων που διέπουν ή
θα διέπουν το καθεστώς του ουράνιου χώρου και της εξωτερικής ατμόσφαιρας της
Γης, όπως η νομοθεσία διαστημικών πτήσεων, εγκατάστασης διαστημικών σταθμών και
αποικιών, εκτόξευσης δορυφόρων, θέσεων - τροχιών τους κλπ.ή όπως τεχνικά
ονομάζεται "outer space", δηλαδή τη ζώνη που υπέρκειται του εναέριου χώρου.
Ως θεμέλιο του τίθενται
διεθνείς κανόνες που δεσμεύουν τα κράτη και θέτουν περιορισμούς στη
δραστηριότητα τους στον ουράνιο χώρο, και πιο συγκεκριμένα οι συνθήκες
Outer Space Treaty, Liability Convention, Moon Treaty καθώς και το εθιμικό
δίκαιο.
Ως βασική αρχή του δικαίου του
διαστήματος αναγνωρίζεται η απαγόρευση εκμετάλλευσης του διαστήματος για
πολεμικούς σκοπούς και η απαγόρευση θεμελίωσης κυριότητας από ένα κράτος σε
ουράνιο σώμα, δεδομένου πως το διάστημα είναι κοινή κληρονομιά της
ανθρωπότητας.
Ωστόσο ζήτημα αποτελεί παγκοσμίως η απαγόρευση οικονομικής
εκμετάλλευσης των φυσικών του πόρων από κρατικούς και διεθνείς οργανισμούς ή
ιδιωτικές επιχειρήσεις. Και αυτό γιατί σε αυτή την απαγόρευση δεν θα μπορούσε
να μην επέμβει η σύγχρονη παγκόσμια οικονομία, με πρωτοπόρο τις ΗΠΑ. Πιο
συγκεκριμένα, το 2010 συγκροτήθηκε η επιχείρηση Planetary Resources Inc. από
Αμερικάνους επιστήμονες, με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση του φυσικού
πλούτου του διαστήματος, μέσω της εξόρυξης αστεροειδών, μια δραστηριότητα που
επέφερε μεγάλα αποθέματα μετάλλων και ορυκτών και μια νέα μορφή ενέργειας
αρκετά ελκυστική για τα δεδομένα της αγοράς. Το εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία
και η Planetary Resources χρηματοδοτήθηκε από διεθνείς εταιρίες. Αυτό ήταν
αρκετό για να δώσει το έναυσμα στον ιδιωτικό τομέα να προχωρήσει στην
εκμετάλλευση του διαστήματος, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί με ιδιωτική
πρωτοβουλία στις ΗΠΑ και έπειτα και στη Ρωσία, το Space Tourism Industry, με
κύρια δραστηριότητα την οργάνωση πτήσεων στα κατώτερα στρώματα του διαστημικού
χώρου για ιδιώτες, καταφέρνοντας έτσι να εμπορευματοποιήσουνε και το διάστημα.
Τα γεγονότα αυτά πυροδοτούν έντονες συζητήσεις για τις αξιώσεις
των ανεπτυγμένων κρατών αναφορικά με την οικονομική εκμετάλλευση του
διαστήματος, δημιουργώντας την ανάγκη να υπάρξουν διεθνείς κανόνες και
συμφωνίες που θα οριοθετούν αυτά τους τα “δικαιώματα”, και συνεπώς καθιστώντας
αναγκαία την εφαρμογή του Δικαίου του Διαστήματος.
Ένα, όμως, από τα δυσκολότερα ερωτήματα γύρω
από το υπάρχον εναέριο και διαστημικό δίκαιο είναι το κατά πόσον οι
συνθήκες του ΟΗΕ αναφορικά με το διάστημα μπορούν να
ανταποκριθούν επαρκώς στις νέες διαστάσεις και κατευθύνσεις των
διαστημικών δραστηριοτήτων.
Convention on International Liabilityfor damage Caused by Space Objects
Moon Treaty